Türkiye den Almanya da Yaşayanlara Ölüm Aylığı
TÜRKİYE’DEN ALMANYA’DA YAŞAYANLARA ÖLÜM AYLIĞI
Çok sayıda vatandaşımız Almanya’da yaşamakta. Özellikle vefat eden eşlerinden dolayı geride kalanların dul ve yetim aylığını ne şekilde elde edebileceğini kaleme almak istedim. Yetim aylığı alınabilmesi için Sosyal Güvenlik Kurumu uygulamasının ne şekilde hayata geçirildiğini gözleriniz önüne sermeye çalışacağım.
Türkiye’de 1800 günden az ve her türlü borçlanma hariç 900 günden fazla hizmeti olup, ülkemizde ilk defa çalışmaya başladıkları tarih ile sigortalının ölüm tarihi arasında 5 yıllık sigortalılık süresi bulunanlardan 01/10/2008 tarihinden önce Türkiye Almanya Sosyal Güvenlik Sözleşmesine göre kendilerine kısmi malullük/yaşlılık aylığı bağlanmış olanların hak sahiplerinin 01/10/2008 tarihinden sonraki ölüm aylıklarının hesabında aylık bağlama oranı sigortalının kısmi malullük/yaşlılık aylığı talebinde bulunduğu tarihe göre SGK Kurumunca belirlenmektedir
Türkiye’de 1800 günden az ve yurtdışı borçlanma işlemleri hariç olmak üzere her türlü borçlanma dahil 900 günden fazla hizmeti olup, ülkemizde ilk defa çalışmaya başladıkları tarih ile sigortalının ölüm tarihi arasında 5 yıllık sigortalılık süresi bulunanlardan 01/10/2008 tarihinden önce Türkiye Almanya Sosyal Güvenlik Sözleşmesine göre kendilerine kısmi malullük/yaşlılık aylığı bağlanmış olanların hak sahiplerinin 01/10/2008 tarihinden önceki ölüm aylıklarının hesabında da aylık bağlama oranı sigortalının kısmi malullük/yaşlılık aylığı talebinde bulunduğu tarihe göre belirlenmektedir. Konunun daha iyi anlaşılması açısından örneklerle açıklayalım istedim
Örneğin Sosyal Güvenlik Kurumu’nca yaşlılık sigortasından 14/05/1997 tarihinde aylık talebinde bulunan sigortalının doğum tarihi 01/01/1930 olup, başvuru tarihindeki yaşı 67 ‘dir. 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında 1721 gün, Almanya’da 8250 gün olmak üzere toplam 9971 gün üzerinden % 85 aylık bağlama oranı ile 01/06/1997 tarihi itibarı ile Hasan CANVEREN’e sözleşme aylığı bağlanmıştır.
Hasan CANVEREN’in12/11/2013 tarihinde vefatı nedeniyle hak sahiplerine ölüm sigortasından aylık bağlanırken 1721 günlük Türkiye çalışması (en az 900 gün) yeterli olduğundan, Almanya’da geçen 8250 gün bu aylıkta kullanılmayarak hak sahibi olarak eşine müstakil ölüm aylığı bağlanması gerekmekte.
Ölüm aylığı bağlanırken aylık bağlama oranının yeniden hesaplanması gerekmekte olup, yurtdışı katsayısı da sadece bir olarak alınmaktadır.
Buna göre de müstakil ölüm aylığının aylık bağlama oranının, yaştan ( 67 – 55 = ) 12 ilave edilmek suretiyle, %72 (60+12) olarak alınmaktadır.
Yetim Aylığının Kesilme Durumu
Gelir ve aylık almakta olan kız çocuklarının sosyal güvenlik sözleşmesi akdedilmiş ülkelerdeki sosyal güvenlik kuruluşlarına tabi çalışmaya veya bu ülkelerin sosyal güvenlik kuruluşlarından gelir veya aylık almaya başlamaları halinde, 29/07/2003 tarihinden beri bağlanan gelir ve aylıklarınız kesilmektedir.
5510 sayılı Kanununa göre ise, 01/10/2008 tarihi itibarıyla sosyal güvenlik sözleşmesi akdedilmiş olup olmadığına bakılmaksızın bu Kanun kapsamında veya yabancı bir ülke mevzuatı kapsamında çalışan veya kendi sigortalılığı nedeniyle gelir veya aylık bağlanan çocuklara aylık bağlanmamakta, bağlananların bu çalışmalardan dolayı aylıkları kesilmektedir.
Buna göre, ölüm aylığı talebinde bulunan hak sahibi kız çocukların 29/07/2003 tarihinden sonra sosyal güvenlik sözleşmesi akdedilmiş ülkelerdeki, 01/10/2008 tarihi itibarıyla ise sosyal güvenlik sözleşmesi akdedilmiş olup olmadığına bakılmaksızın gerek bu Kanun kapsamında gerekse yabancı bir ülke mevzuatı kapsamında çalışması veya kendi sigortalılığı nedeniyle gelir veya aylık bağlanması halinde, bağlanan gelir ve aylıklar kesilmesi gerekmekte. Ancak, fiilen çalışmaksızın yurtdışından sosyal sigorta, sosyal yardım ödeneği almaları çalışma olarak kabul edilmediğinden yetim kız çocuklarının ölüm aylıkları bağlanacak, bağlanmış olan ölüm aylıkları ise kesilmeyecektir.
Yetim Aylığının Tam Aylığa Çıkarılması
Yurtdışında Geçen Sürelerin Borçlandırılması ve Değerlendirilmesine İlişkin Yönetmelik’te “Sosyal güvenlik sözleşmeleri uygulanmak suretiyle kendilerine veya hak sahiplerine sosyal güvenlik kanunlarına göre kısmi aylık bağlananlar, diledikleri takdirde yurtdışında geçen ve tam aylık almak için yeterli gün sayısını veya hizmet belgelerindeki gün sayılarının tamamını borçlanabilirler.” hükmüne amirdir.
Bu itibarla, Türkiye Almanya Sosyal Güvenlik Sözleşmesi hükümleri uyarınca kısmi aylık bağlanan sigortalı veya hak sahibinin 3201 sayılı Kanuna göre borçlanma işlemi yapılırken sigortalının yurtdışı çalışmalarından talebe göre tam aylık için yeterli gün sayısının veya hizmet belgelerindeki gün sayılarının tamamının borçlandırılmasına özen gösterilecektir.